Tin tức, bài viết

Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, chuyển đổi số và sản xuất thông minh đang trở thành xu hướng tất yếu đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Những thay đổi này không chỉ giúp các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất, mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh trong môi trường kinh doanh toàn cầu. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số không phải là điều dễ dàng, đặc biệt đối với các doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn về hạ tầng công nghệ, nhân sự và chiến lược thực thi. 

Trong buổi phỏng vấn với báo chí Ông Trần Kiên Dũng, Chuyên gia ILO, Giám đốc Công ty TNHH ProfM Việt Nam và Ông Chu Việt Cường, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển Công nghiệp, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương đã chia sẻ những nhận định và lời khuyên về cách thức chuyển đổi số, hướng tới một mô hình sản xuất thông minh, đồng thời chỉ ra những thách thức và cơ hội mà các doanh nghiệp Việt Nam cần nắm bắt trong thời gian tới.

PV: Thưa ông Trần Kiên Dũng, với vai trò là một chuyên gia tư vấn chuyển đổi số cho các doanh nghiệp Việt Nam, đã tham gia hàng trăm dự án trong thời gian qua, ông có thể chia sẻ thêm về mức độ sẵn sàng của các doanh nghiệp trong việc chuyển đổi số hướng tới sản xuất thông minh? Đồng thời, đâu là những điểm hạn chế mà các doanh nghiệp Việt Nam thường gặp phải trong quá trình này?

• Ông Trần Kiên Dũng: Trước khi trả lời câu hỏi này, tôi xin chia sẻ một câu chuyện nhỏ. Cách đây không lâu, tôi có làm việc với một doanh nghiệp và đã đề xuất rằng, thời điểm hiện nay có vẻ như doanh nghiệp này đã sẵn sàng bước vào quá trình chuyển đổi số. Tuy nhiên, phản hồi từ họ lại là: "Có lẽ doanh nghiệp chúng tôi vẫn chưa phù hợp để thực hiện điều này." Thậm chí, họ cho biết cách đây một, hai tháng, một số chuyên gia khác đã khuyến cáo rằng: "Doanh nghiệp này chưa đủ sẵn sàng cho chuyển đổi số, thực hiện vào lúc này sẽ chỉ gây tốn kém mà thôi." Đồng thời, họ dẫn chứng một số bài học điển hình về thất bại khi chuyển đổi số.

Theo góc nhìn của tôi, vấn đề nằm ở việc chúng ta cần phải xem lại định nghĩa "chuyển đổi số" là gì. Một doanh nghiệp nếu đang vận hành ở cấp độ quản lý truyền thống, thủ công, mà ngay lập tức áp dụng ERP, MES hay triển khai các thiết bị IoT vào sản xuất khi chưa xây dựng được nền tảng quản trị tốt và nhân sự chất lượng, thì đúng là không phù hợp. Nhiều người cho rằng chuyển đổi số đồng nghĩa với việc thay đổi hoàn toàn mô hình kinh doanh, số hóa toàn bộ quy trình, hay áp dụng những công nghệ tiên tiến để tạo ra trải nghiệm mới cho khách hàng. Điều này đúng, nhưng để đạt được điều đó đòi hỏi một quá trình đầu tư dài hạn và nhiều nỗ lực.

Tuy nhiên, ở góc nhìn khác, chuyển đổi số có thể được coi là một lộ trình, bắt đầu từ việc số hóa dữ liệu, sau đó là số hóa các quy trình sản xuất, quản trị và vận hành, rồi mới tiến tới thay đổi mô hình kinh doanh và mở rộng quy mô doanh nghiệp. Với cách tiếp cận này, doanh nghiệp có thể bắt tay vào lộ trình chuyển đổi ngay từ bây giờ, từng bước một.

Vấn đề lớn nhất của doanh nghiệp Việt Nam là nhiều đơn vị chưa nhận thức đúng về chuyển đổi số, hoặc xem đây là một điều xa vời, như việc tự động hóa hoàn toàn nhà máy, vận hành không cần ánh sáng hay nhân lực – một hình ảnh khá viển vông. Trong thực tiễn tư vấn, tôi nhận thấy rằng chuyển đổi số không phải là một bước nhảy vọt mà là quá trình cải tiến dần dần.

Gần đây, tôi có đọc một nghiên cứu của McKinsey về chuyển đổi số. Theo góc nhìn của McKinsey, bước quan trọng đầu tiên là doanh nghiệp cần có một "big picture" – một bức tranh tổng thể về tương lai của mình trong ngành nghề, lĩnh vực cụ thể. Doanh nghiệp cần xác định những đơn vị đã thành công, phương pháp của họ, yếu tố thành công, và nguyên nhân thất bại của những trường hợp không thành công. Từ đó, xây dựng một chiến lược và lộ trình phù hợp cho từng giai đoạn, mục tiêu và giải pháp.

Trong thời gian qua, chúng ta đã thấy nhiều bài học thành công lẫn thất bại trong chuyển đổi số tại Việt Nam. Theo tôi, không có công thức chung cho thành công, nhưng có công thức dẫn đến thất bại: 80% doanh nghiệp thất bại vì ra quyết định vội vàng, không có chiến lược và lộ trình phù hợp. Ngoài chiến lược, các yếu tố như giải pháp công nghệ phù hợp, nguồn tài chính đủ mạnh và đội ngũ nhân sự chất lượng đều rất quan trọng. Con người vẫn luôn là tài sản quý nhất của doanh nghiệp. Do đó, cần có những nhân sự đủ năng lực, được đào tạo bài bản, tâm huyết với doanh nghiệp và hiểu rõ về chuyển đổi số. Đây chính là những yếu tố quyết định thành công.

PV: Thưa ông Chu Việt Cường, xu hướng chuyển đổi số và sản xuất thông minh sẽ phát triển như thế nào trong thời gian tới? Đồng thời, các bài toán đặt ra cho các nhà sản xuất Việt Nam là gì, và họ cần chuẩn bị ra sao để có thể nắm bắt và đáp ứng những yêu cầu này một cách hiệu quả?

Ông Chu Việt Cường: Chúng ta đều nhận thấy rằng cơ hội chuyển đổi số hiện nay là rất lớn, nhưng thách thức đi kèm cũng không hề nhỏ. Về mặt cơ hội, các doanh nghiệp có thể đi tắt đón đầu, nhận được sự hỗ trợ từ phía Nhà nước để thúc đẩy công tác chuyển đổi số. Tuy nhiên, thách thức cũng không ít, từ ý chí của lãnh đạo, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ, cho đến vấn đề về con người và khả năng thiết lập các mối quan hệ quốc tế nhằm nắm bắt xu hướng.

Để đáp ứng những thách thức này, doanh nghiệp cần tập trung vào các yếu tố sau:

• Đầu tư vào công nghệ và hạ tầng: Áp dụng các công nghệ tiên tiến như IoT, Big Data, nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất.
• Đào tạo kỹ năng công nghệ: Tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và nhân viên, đồng thời phát triển đội ngũ lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược.
• Hợp tác quốc tế: Tăng cường hợp tác với các tập đoàn lớn để tiếp cận nhanh chóng hơn các công nghệ mới.
• Phát triển bền vững: Hướng đến tiết kiệm năng lượng và xây dựng chiến lược dài hạn.

Chuyển đổi số tập trung vào lĩnh vực nào?

Ở góc nhìn của tôi, chuyển đổi số có thể chia làm hai nhóm chính: IT (Information Technology) - công nghệ thông tin, và OT (Operation Technology) - công nghệ vận hành. Hai nhóm này cần được triển khai song song và đồng bộ.

Để chuyển đổi số thành công, doanh nghiệp cần quay trở lại với những điều cơ bản (Back to Basic), cụ thể:

• Chuẩn hóa quy trình và hiện trường sản xuất: Sắp xếp lại quy trình quản lý, tối ưu hóa vận hành để đảm bảo dòng chảy dữ liệu được chính xác, liên tục và hiệu quả.
• Số hóa dữ liệu: Ánh xạ dữ liệu thu thập được lên các phần mềm và kết hợp nhuần nhuyễn giữa IT và OT.
• Lựa chọn giải pháp phù hợp: Không có công thức chung, mà mỗi doanh nghiệp cần xác định lộ trình và giải pháp riêng, dựa trên đặc thù và nhu cầu của mình.

Xu hướng chuyển đổi số hướng tới sản xuất thông minh trong thời gian tới

Chuyển đổi số và sản xuất thông minh sẽ là xu hướng tất yếu. Doanh nghiệp nào bắt tay vào sớm sẽ có cơ hội cạnh tranh lớn hơn. Trong bối cảnh phát triển nhanh và phức tạp như hiện nay, không phải lúc nào "cá lớn nuốt cá bé" mà đôi khi "cá nhanh" mới là kẻ chiến thắng. Một bước tiến nhỏ đôi khi cũng tạo nên lợi thế cạnh tranh đáng kể.

Lời khuyên đầu tiên cho các doanh nghiệp là cần bắt đầu ngay vào con đường chuyển đổi số, xác định điểm xuất phát phù hợp với năng lực của mình.

Hỗ trợ cơ chế chính sách từ các cấp ngành và địa phương

Trong thời gian qua, nhiều chương trình hỗ trợ phát triển công nghiệp của Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), quyết định 68 hay các sáng kiến từ ADB đã mang lại lợi ích lớn cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, chúng ta cần cân nhắc giữa việc “cung cấp con cá” và “cung cấp cần câu”. Những chương trình đào tạo chuyên gia tư vấn, như chương trình do Cục Công nghiệp và Samsung triển khai, là ví dụ tiêu biểu.

Bên cạnh đó, cần xây dựng các nền tảng (platform) để doanh nghiệp có thể học hỏi, chia sẻ bài học thành công và thất bại. Một nhóm hoặc hiệp hội tập hợp các doanh nghiệp chuyển đổi số sẽ giúp lan tỏa kinh nghiệm, tạo động lực và giá trị lớn hơn cho cả cộng đồng.